شعار سال: ایده و برنامه بسیار خوب کرسی‌های آزاد اندیشی با کارکرد‌های چندگانه نظریه پردازی، تبیین گری، جهت دهی توسعه‌ای و تمدنی، آسیب شناسی، گفتمان سازی و مواردی همانند، در سطوح دانشگاه و حوزه و مراکز تحقیقاتی و اتاق‌های فکر، برخلاف حرکت بسیار خوب آغازین، در تداوم مسیر با انواع مشکلات و انحرافات روبرو شده و به خاموشی گرایید. سوال اینجاست که علت این غفلت و دور شدگی از چنین طرح خوبی را در چه چیز باید جستجو کنیم؟ گرفتار‌های ناشی از سازکار اداری، ضعف نظریه پردازی یا فضای بسته سیاسی؟ اکرم رضایی ثانی خبرنگار روزنامه ایران، مشکلات را با رویکردی سازمانی و اداری ، مورد بررسی قرار داده در حالیکه محور اصلی مشکلات را باید در بد سیاستی‌های منجر به حاکمیت فضای امنیتی بر مراکز تولید اندیشه و خرد، در محافظه کاری طبیعی صاحبان اندیشه و از آن بیشتر، در تمایلات بالای تمرکزیابی قدرت و کم توجهی به گفتمان سازی (رابطه بین قدرت و شناخت) جستجو کرد. دیگر نکته قابل تاکید، نوع نظامات و منظومه فکری افراد برگزار کننده و اساتید درگیر در کرسی‌های آزاد اندیشی است. نجریه ثابت کرده است که نگاه اداری یا بعضا ارزشی- سیاسی افراد برگزار کننده مانعی بزرگ در اجرای کرسی‌های با ماموریت‌های بنیادین بوده، لدا الزاما برگزاری کرسی‌ها باید از دست کارشناسان اداری و مدیران دولتی بیرون آمده به مراکزی چون اتاق های فکر و انجمن های علمی و حتی رسانه ها واگذار شود. از طرف دیگر، منظومه‌های فکری سیتمی در تقابل با یکدیگر عموما به جدل ختم می‌ود و تنها صاحب نظران دارای قدرت تفکر شبکه ای، خروجی‌های مطلوبی در کرسی‌های آزاد اندیشی ارایه می‌نمایند.

اکرم رضایی ثانی می گوید که با توجه به کارکردهای کرسی‌های آزاد اندیشی ،وزارت علوم، تحقیقات و فناوری طی بخشنامه‌ای دستور بر احیای این کرسی‌ها داده است. محمدمهدی ذوالفقارزاده مدیرکل دفتر سیاستگذاری فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در این خصوص بیان داشته است که، با توجه به اهمیت کرسی‌های آزاداندیشی در مبحث گفتگو و تضارب اندیشه‌ها با یکدیگر، بخشنامه احیای کرسی‌های آزاداندیشی به دانشگاه‌ها ابلاغ شد و این وزارت برگزاری عملی آن را پیگیری خواهد کرد. هدف‌گذاری ما این است که در سه ماهه پاییز سال‌جاری، حداقل ۳ کرسی آزاد اندیشی در هر دانشگاه برگزار شود. پس از پایان فصل جاری، نسبت به اشکالات شکل کنونی کرسی‌های آزاد اندیشی بررسی کارشناسی صورت خواهد گرفت و با استفاده از نظرات معاونان فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌ها برای برگزاری طولانی مدت آن تصمیم‌گیری خواهد شد. ذوالفقار‌زاده گفتگو را یکی از ضروریات محیط دانشگاه دانست و گفت: باید اشکال مختلف گفت‌و‌گوی استادان و دانشجویان در محیط دانشگاهی وجود داشته باشد. نیاز است برخی از استادان دانشگاه‌ها و نخبگان که در سطح کشور قدرت جریان‌سازی فکری دارند را دعوت کرده و به آنان جهت عرصه‌های گفتمانی میدان داده شود.

کرسی‌های آزاد اندیشی از بستر‌هایی است که می‌تواند به توسعه فرهنگ گفتمان‌سازی در جامعه کمک کند، اما این موضوع کم کم با درگیر شدن در بوروکراسی‌های اداری از رونق افتاد. به گونه‌ای که سید احمد معتمدی رئیس سابق دانشگاه امیرکبیر در گفتگو با «ایران» درباره کارکرد کرسی‌های آزاد اندیشی و کاهش اشتیاق دانشجویان برای برگزاری این کرسی‌ها با توجه به فرایند دشوار آن توضیح داد: کرسی آزاد اندیشی آیین نامه‌ای داشت که طبق آن دانشجویان در انجمن‌ها و تشکل‌ها برای برگزاری آن باید از طریق کمیته نظارت مجوز اخذ کنند. در دوران مسئولیت بنده در دانشگاه امیرکبیر این اتفاق شاید یک یا دو بار رخ داد، ولی بعد از آن درخواستی از سوی دانشجویان برای برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی صورت نگرفت و باید از خود دانشجویان پرسید چرا دیگر مشتاق برگزاری این کرسی‌ها نبودند. در این میان، اما بیان نظرات و برگزاری تریبون‌های مختلف از سوی دانشجویان به شکل دیگری برگزار شد که نمی‌توان عنوان آن را کرسی آزاد اندیشی گذاشت، اما اگر اتفاقی می‌افتاد دانشجویان در محیطی در دانشگاه جمع شده و نظر‌ها و صحبت‌های مختلف خود را بیان می‌کردند. این نوع تریبون‌ها در دانشگاه‌ها درحال شدت گرفتن است، تعدادی از دانشجویان جمع می‌شوند و بالاخره منتظر اجازه ما و یا برنامه‌ریزی برای گذاشتن یک تریبون نمی‌مانند و حرفشان را می‌زنند. از این‌رو مسئولان دانشگاه‌ها باید سعه صدر داشته باشند و نظرات مخالف را تحمل کنند.

کرسی‌های آزاد اندیشی گرفتار سازکار اداری شدند
علی خورسندی استاد گروه مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با روزنامه ایران با اشاره به توسعه گفتمان در کشور با بهره‌گیری از کرسی‌های آزاد اندیشی توضیح داد: کرسی‌های آزاد اندیشی انواع گوناگونی داشته و در دانشگاه‌های مختلف با اشکال مختلفی برگزار شده است. در برخی مواقع برگزاری این کرسی‌ها پررنگ و در برخی مواقع کمرنگ بوده است، به‌عنوان مثال در دانشگاه علامه طباطبایی تلاش شده که کرسی‌ها با تعداد بیشتری برگزار شود و متغیر بوده، اما از بین نرفته است. وی در ادامه خاطرنشان کرد: به طور کلی برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی گرفتار سازکار اداری شده و این موضوع به آن آسیب زده تا جایی که مبنای کرسی‌های آزاد اندیشی که آزادی آکادمیک در دانشگاه‌ها است روی آیین نامه و شیوه‌نامه‌های اداری بیشتر تمرکز داشته و همچنین بر امتیازات و وعده‌های مالی متمرکز شد، در نهایت مبنای ارزشی آن که استقلال و آزادی است مغفول ماند. این استاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: درست است که کرسی‌های آزاد اندیشی اهمیت دارند، ولی اگر قرار است چنین ایده‌ای محقق شود در قالب آیین نامه‌های وزارتی و شورای عالی به جای مطلوبی نخواهد رسید، همچنان که تاکنون نرسیده است. پیش از این‌ها من در یک کرسی مجری و در یک کرسی دیگر میزبان بوده‌ام، می‌بینیم که مباحثی که در کرسی‌ها مطرح می‌شود عمدتاً در مقالات پژوهشی هم قابل رصد هستند. این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: این کرسی‌ها به لحاظ کمیت بخوبی برگزار شدند، اما از نظر کیفیت آن اثرگذاری لازم را در جامعه نداشتند. همچنین در سطح نظریه‌پردازی در جامعه توسعه قابل ملاحظه‌ای نداشتند و نمی‌توان گفت که برای ارائه راه‌حل در جامعه هم موفق بودند، اما در آمار و رقم خوب عمل کردند و گزارش‌هایی را هم ارائه کردند. ولی نسبت به اینکه چقدر سیاستگذار به آن اعتبار می‌دهد و می‌توان به‌عنوان یک نظریه ایرانی آن را قلمداد کرد، تردید دارم. 

وی در پاسخ به این سؤال که دانشگاه به‌عنوان یک نهاد علمی و مطالعاتی چطور می‌تواند پذیرش نظرات مخالف و موافق را به جامعه القا و گفتمان‌سازی را ترویج دهد، گفت: مسأله اصلی مسأله ظرفیت‌های فرهنگی جامعه ما است و این امر مهم به دانشگاه‌ها مربوط نمی‌شود؛ ظرفیت‌های فرهنگی آن ظرفیت‌های ایدئولوژیک ما هستند. دانشگاه باید به سمتی برود که نهاد کنترل شده نباشد. دانشگاهی که نقاد خرد جامعه باشد در نهادها، طبقات مختلف جامعه و افراد متعدد تأثیر‌گذار است. دانشگاه بدواً یک نهاد اجتماعی بوده و ارزش‌های بنیادی مانند آزادی آکادمیک دانشگاه‌ها به مثابه یک نهاد اجتماعی آن را معنا دار می‌کند. دانشگاه به معنای سازمانی کلمه است که یک ورودی، یک فرایند و یک سری مدارکی دارد و با بودجه دولتی جلو می‌رود.

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال با اندکی اضافات و تلخیص،برگرفته از روزنامه ایران. منتشره در بیست و یکم مهر 1401 . کد خبر: 629517. https://www.irannewspaper.ir./ سایر منابع.